Unha de palleiros

Como dicía o outro "xa non hai palleiros".
Pois non, por aquí xa non se sementa o trigo e xa non se fan palleiros; xa non se ven aquelas maxestosas montañas amarelas cando a palla era aínda fresca e dun branco ás veces xa podrecido cando se ían tornando vellos. No palleiro durmía o can, furaban os gatos para faceren os seus niños, aniñaban e poñían as galiñas naqueles niños descontrolados que aparecían logo con aquela fartura de ovos inesperados, e tamén xogaban os cativos.

Ós cativos sempre lles gustou moito xogar nos palleiros, subir ate o seu cumio e logo lanzarse ladeira abaixo, escavar unha cova na palla e esconderse nela…. Daban moito xogo os palleiros.

Tamén lles gustou sempre moito a os cativos o lume. Ter unha caixa de mistos, xa non digamos un chisqueiro, era motivo de orgullo.

O perigoso é cando se xuntan cativos con lume ó pé dun palleiro.

En Redes, na casa de María do Raso, sempre había un fermoso palleiro na aira; estaba situado nun recuncho que quedaba entre o hórreo, a muralla do patio da casa onde vivía antigamente Enrique o carteiro (hoxe a de Emilita) e a traseira da casa de Filá, onde vivían Pepe Rubianes e Manola.

Certo día da segunda metade dos anos cincuenta, á tardiña, na esquina que quedaba entre o palleiro a muralla e a casa xa ditas, xuntámonos catro amigos, como xa fixéramos outras veces, para os xogos e contos propios daquelas nosas curtas idades, teríamos entre seis e oito anos calculo eu; a diferenza era que aquel día un de nós tiña unha caixa de mistos. Aquilo estivo a punto de converterse nunha traxedia.

O palleiro estaba separado das paredes que o rodeaban o xusto para poder pasar e deixaba na esquina un espazo no que malamente cabíamos. Cando nos demos conta a palla estaba ardendo, e a que velocidade e con que rapidez avanza o lume na palla; tres de nós saímos daquela trampa como puidemos, pero un quedou atrapado na esquina polo lume e non era capaz de saír.

Foi unha sorte que Enrique estivera cerca e se dera conta do que acontecía. Colleuno e levantouno dende o outro lado do muro, era un muro de pedras que tiña pouco máis dun metro de alto, e pasouno para o seu patio namentres nós, tres cativos aterrados, mirábamos sen poder facer nada.

Aquel día Enrique salvoulle a vida a Xarré. Juan Luis (Xarré), o fillo de Juan e Rorucha, saiu cunhas cantas queimaduras sen maior importancia. Uns anos despois emigrou para Venezuela cos seus pais e por alá segue el e maila súa irmá, María José.

E o palleiro de María do Raso aínda volveu a arder uns cantos anos despois nunhas circunstancias moi parecidas. Palla, lume e cativos xuntos outra vez.

Soldados de Salamina

Isto non pensaba sacalo á luz xa que é o produto dun discorrer polos ríos dos recordos, un enlazar, como tantas veces acontece, cousas pasadas e actuais. É unha ensamblaxe de distintos momentos vividos, e que tirando dun fío saen do rebumbio de cousas que garda cada quen na súa cabeza.
A min pareceume que non tiña cabida aquí e decidín non editalo, pero resulta que un bo día, cando xa o tiña escrito, en vez de darlle a gardar como "borrador" deille a "publicar", e ainda que logo deime conta e retireino, o meu "seguidor", o do Curbeiro, que máis parece un "perseguidor", xa mo reclamóu. En atención á súa petición, aínda que penso que non ten maior interés, aquí está:

O asunto é que logo de escribir a propósito da primeira viaxe a Bañolas os meus pensamentos colleron rumbo cara un libro que lin hai un tempo, e que xa daquela me dera que pensar.

Refírome a "Soldados de Salamina" do escritor Javier Cercas, publicado no 2.001 e levado logo ao cine por David Trueba. Trata do frustrado fusilamento de Rafael Sánchez Mazas, un dos fundadores da Falanxe e que ademáis de ser pai do coñecido lema "Arriba España", foino tamén do escritor Rafael Sánchez Ferlosio, do filósofo e matemático Miguel Sánchez-Mazas Ferlosio, e do cantautor Chicho Sánchez Ferlosio responsable, entre outras moitas letras, desta:

La hierba de los caminos/ la pisan los caminantes/ y a la mujer del obrero/ la pisan cuatro tunantes/ de esos que tienen dinero....Qué culpa tiene el tomate/ que está tranquilo en la mata/ y viene un hijo de puta/ y lo mete en una lata/ y lo manda pa’ Caracas.....Cuándo querrá el Dios del cielo/ que la tortilla se vuelva/ que los pobres coman pan/ y los ricos mierda, mierda.

Os feitos aconteceron no 1.939 en Santa María del Collell. Colexiata, enclavada na faldra do Pirineo xerundense, reconvertida en cuartel republicano e logo en prisión ao longo da Guerra Civil. A historia está contada dende o punto de vista dun escritor que investiga o tema e continúa o libro contando as peripecias do prófugo polos montes e vales desa zona, e o encontro cunhas persoas, a algunha das cales o escritor-narrador entrevista, que o atenderon e axudaron a pesares de non ser do seu mesmo credo.

A pesares de que non me pareceu un gran libro, en min despertou un interés que tiña que ver co recordo, (sempre os recordos....), que gardo dunha segunda viaxe a Bañolas a outro Campionato, este pode que fora no 1.969 ou 70? e do que hai algunhas fotos en Caamouconet , aportadas por Carlos Yañez. Nesta ocasión a expedición era moito máis númerosa cá anterior e aloxáramonos nunha colexiata que na época estival ofrecía as súas habitacións ao público. Esa residencia era Santa María del Collell que, polo visto, logo de ser cuartel republicano e prisión voltou a ser colexio.

Seguro que os que foron a esa viaxe teñen moitos recordos dese lugar e das escapadas nocturnas e da piscina onde se fixo algunha das fotos. Espero que si algún deles (que eu sei que se pasea por aquí algunha que outra vez) ao ler esto nota que os seus recordos afloran, nos conte algunha anécdota máis.