Dona Margarita

Á maioría de nos, cando tíñamos tres ou catro anos, as nosas nais mandábannos a escola que Dona Margarita tiña no Pedregal, mentres non se empezaba na “escola nova”, que era como se coñecía aínda polos anos cincuenta a escola da Tenencia.
Margarita tiña un parvulario en Redes cando aínda non había tal cousa na ensinanza pública. Que eu saiba non tiña formación académica ningunha, pero ela encargábase de que romperamos a ler e escribir e de que nos acostumáramos á estar na escola.

Era bastante berrona e de carácter un tanto acedo, pode ser que afectada pola coxeira que padecía de nacemento.
Dábanos clase no baixo onde ten agora Dora a perruquería, as partes baixas das paredes estaban desconchadas e ensalitradas, tiña unha mesiña e unha silla ó lado esquerdo da porta según se entraba, dende ali daba clase. Tiña, tamen, unha vara á que lle chamaba “el francés” que servía para poñer orden e manter a cativaría acomodada. Sentàbamonos nunhas filas de pupitres que deixaban un pasillo por onde, armados de tambores de lata e outros instrumentos que había nun estante na parede, nos poñía a desfilar tocando e cantando “Tropa con tropa, medio batallón, el padre de Fulanito es un borrachón”.
E así en sucesivas voltas de desfile tocaballe os pais de todos, ou case todos, que algúns merecían máis respecto e librábanse.
Ate que un bo día un contoulle o conto ó seu pai e este díxolle: cando volva a dicir eso, ti contéstalle ….
No seguinte desfile, cando chegou o de: “Tropa con tropa, medio batallón, el padre de Fulanito es un borrachón” o rapaz replicou “E Juan Pindanga e un mari.....ñeiro”; acabouse para sempre o do borrachón.
Os pupitres eran pequeniños e vellos, xa medio desartellados, escribiamos naquelas pizarras cós pizarrillos que cando caían ó chan rompían en cachos e alá ía todo.
Na parte de arriba, dando á rúa da Riveira, tiña un recunchiño cativo cun mostrador, nel tiña o estanco. Recordo aquela olor picante do tabaco, o Caldo de Gallina, o Bisonte, os Peninsulares e os Celtas,...

Ela e mailo seu irmán Juan eran solteiros, e o bo de Juan aguantaba estoicamente o seu mal carácter, xa que vivían xuntos na casa do lado, onde agora está A Pousada do Mariñeiro.
O local que hoxe ocupa a taberna, que a min parecíame daquela moi grande, era moi soleado e dicíanos ela que, cando facía bo tempo, tomaba baños de sol que eran moi bos para o reuma. Daquela a min eso dos baños de sol parecíame moi raro, os baños tiñan que ser con auga, ou non? Tamén dicía que despois de comer, ás veces, vía medrar o monte de Breamo, eso tamén me parecía moi raro, pero bueno, eu que sei como sería eso, misterios da mente humán.

Os Comediantes e outras xentes

Fai anos, ( antigamente, dicíase nos contos ) e sobre todo no verán, aparecían por aquí uns personaxes que levantaban moita expectación, sobre todo na rapazada aínda que tamén entre os maiores. Refírome aos comediantes, titiriteiros, teatreiros e demáis que deambulaban parando de pobo en pobo e interpretando o seu repertorio nas prazas pola “vontade” e unha rifa, polo xeral dalgunha botella de licor ou outra bebida e unha caixa de galletas surtidas, que adoitaban meter no descanso, para así complementar a pouca “vontade” do público destes pobos que asistiamos en bo número, levando os maiores cada un a súa cadeira e sentándose en roda o redor dos cómicos. Non sobraba nin o solto e era a xente remisa a desfacerse dunhas pesetas. Adoitaban chegar familias mais ou menos numerosas acompañadas de cans, cabras, burricos e algún mono tamén se ten visto, que ás veces ate facían algún número. Establecíanse primeiro no Campo ao pé dun plátano de boa sombra que había naqueles anos, e mais tarde no Pedregal, cando se canalizou o río e aumentou así a superficie da praza. Percorrían as rúas de Redes facendo o seu pregón da actuación da noite, tocando unha corneta, un tambor ou algún outro instrumento e acompañados de, se o traían, algún animal e seguidos dos nenos en multitude, eu entre eles.
Chegou nunha ocasión, un matrimonio de bastante idade, o home era faquir, e percorreu, como correspondía, as rúas tocando unha campaíña e anunciando "Esta noche, en el “Perigá”, gran función ..." ou entendeu mal ou alguén llo dixo mal, o do Pedregal, quero dicir.
Na actuación deitábase nunha cama de cravos e comía cristais rotos de botellas e lámpadas e a muller, ao final, pasaba a gorra para a vontade. Era deprimente, o faquir tiña unha delgadeza cadavérica e facíame imaxinar que debía de ter o estómago todo cheo de cortes dos cristais e que por iso non podía comer.

Non eran todos así, outros eran de mais categoría. Recordo un pequeno grupo de teatro que se hospedaba na pensión do Cabanés (hoxe de Muchola) e actuaban no salón de América. Un día, como tiñan pouco público, aprazaron a función para o día seguinte, co compromiso de que as entradas valerían. Ao outro día cedo, largáronse e non se volveu a saber deles.

Logo chegou a televisión e acabáronse esas cousas, a xente deixou de necesitar ese entretemento que tan agradecido era noutros momentos e foron desaparecendo. O último que recordo, actuou no Casino e era unha familia formada por un matrimonio e varios fillos que representaron un espectáculo con paiasos (Carasucia e Pocapena) equilibristas e demais, era un espectáculo bastante digno.


Foto: Grupo de titiriteros de Binefar

As zamburiñas.

Estamos en tempo de zamburiñas,... que quero decir con esto? pois nin máis nin menos que este é o tempo, tanto estacional (inverno) como climatolóxico (temporal de ventos fortes) no que non se pode sair da ría, e no que, cando as había na "ría da música" os mariñeiros peinaban os fondos cós endeños para extraer a exquisita zamburiña, un marisco mais pequeno que a vieira, ainda que, para o meu gusto, moito máis delicado, de gusto algo doce e moi sabroso.

Cando miro o mar neste tempo de inverno, cando os ventos son fortes do O. ou N.O. e entran pola boca da ría traendo marexada e frío, vexo, nos meus recordos de neno, as lanchas de Redes no medio da olaxe e os homes entre espumantes salseiros, largando e remolcamdo por popa os endeños, recollendo e sacando as preciadas zamburiñas, especie que, por desgracia, está practicamente extinguida nesta ría.

Recordo tamén as empanadas deste froito do mar que facía miña nai, era unha mestra neste arte, con aquela masa tan fina e ben gramada có aceite do adobo, e tan dourada polo lume do forno, adornada da forma tradicional con debuxos e formas feitas con tiras de masa,...

E feitas ó forno tamén, postas nas súas cunchas acompañadas de algo de xamón ou touciño con freba e o adobo coa súa ceboliña picada miuda, e o pan raiado por riba doradiño.
Que boas estaban!

Os endeños eran parecidos ó da imaxe, ainda que os que usaban aquí,entre outras diferencias, tiñan máis alta a boca e a malla estaba soportada por un entramado rixido que a mantiña aberta e levantada para que non se enganchara no fondo, cargábase con ferros ou pedras para darlle peso e que se adaptara ben ó fondo mariño.

En que quedará ó final todo esto?

Seis calles y una plaza

Este artigo publicouse no Pais no momento en que o Colexio de Arquitectos da Coruña elixeu a Redes para a "súa" celebración do Día Mundial da Arquitectura", como modelo de conservación da arquitectura tradicional e "desenrolo sostible", que está moi de moda.

Tamén decía LA VOZ DE GALICIA:

"A delegación coruñesa do COAG propuxo ao pobo de Redes (Ares), unha localidade cuxas vivendas tradicionais se atopan co mar con naturalidade, con pequenos muros, ramplas e escaleiras. As súas rúas estreitas e pequenas prazas transmiten serenidade e familiaridad."

En esas datas pensei no perigo que supoñía para Redes toda a propaganda que se lle estaba facendo, a invasión de curiosos que podía desencadear eso, e que algúns ó final decidiran quedarse, e o peor non é que decidan quedarse, o peor é que decidan comprar. E facendo gala dun poder adquisitivo que non teñen a maioría da xuventude "autoctona" que quixera quedarse no pobo, e como digo compren, "restauren" e se marchen para volver só un mes ó ano, desprazando así a eses rapaces que quererían formar aquí a súa familia e non poden competir economicamente cás ofertas que fai esa xente.

Ese non é o futuro desexable para un pobo como Redes, no que xa está a pasar eso. Nos meses estivais enchese de xente e coches por tódolos sitios, casi non hai por onde moverse, e cando chega o Outono e Inverno é coma un pobo pantasma cheo de casas baleiras e fiestras pechadas.
E triste a idea de que esto poida ir a máis. Non sei si a celebración dos Sres. arquitectos, "a súa celebración", lle faría un fraco favor a Redes. Creo que non se coñece nin se entende, nin se pretende entender, xa que eso non interesa máis que a os que viviron e viven Redes dende a nenez, o seu pasado con todo ese pouso de sucesivas xeracións de mariñeiros e emigrantes que se respira nas súas casas, nas rúas e prazas deste pobo e que é o que o fai singular, si perde estas características particulares xa non será un sitio distinto, será un pobo máis.
E tal vez este sexa o problema principal á hora de artellar un plan de protección integral para un sitio como este, que o fan persoas que ven o pobo dende fora.

Andaremos e veremos en que remata todo esto ó longo dos vindeiros anos, ogallá o tempo me quite a razón.